1. GIỔ
Là một buổi lễ, nghi thức theo phong tục tập quán của người Việt nhằm tưởng nhớ đến những người đã qua đời. Giỗ được tổ chức vào đúng ngày mất theo Âm lịch của người được thờ cúng
Ý nghĩa của giỗ là để nhắc nhở con cháu về những người đã đi trước; gắn kết tình cảm của các thành viên trong cùng một gia đình, dòng họ, đôi khi trong cùng nghề
Cúng giỗ là một buổi lễ kỷ niệm ngày người mất qua đời quan trọng của người Việt, được tính theo Âm lịch. Ngày này là ngày để thể hiện tấm lòng thủy chung, thương xót của người đang sống với người đã khuất, thể hiện đạo hiếu đối với Tổ tiên. Nhà giàu thì tổ chức làm giỗ linh đình, mời người thân trong dòng họ, bạn bè gần xa, anh em bằng hữu về dự giỗ. Nhà nghèo thì chỉ cần lưng cơm, đĩa muối, quả trứng, ba nén nhang, một đôi nến và vài món ăn giản dị cúng người mất cũng đã có lòng Thành kính đối với người đã mất. Lòng thủy chung, thương xót người đã khuất chỉ phụ thuộc vào việc con cháu phải nhớ ngày người mất để làm giỗ, không liên quan đến việc làm giỗ lớn hay nhỏ
Thân bằng, cố hữu của những người quá cố nếu thấy lưu luyến thì đến dự giỗ theo ngày đã định sẵn từ trước, không cần phải đợi đến thiệp mời như tiệc cưới, lễ mừng, không nên có chuyện hữu thỉnh hữu lai, vô thỉnh bất đáo (有請有来, 无请不到), nghĩa là có mời thì đến, không mời không đến
2. CÁCH KHẤN CÚNG TRONG CÚNG GIỔ:
Theo sách "Thọ Mai Gia Lễ" việc cúng giỗ chỉ thực hiện trong 5 đời theo phép "Ngũ đại đồng đường", đến đời thứ 6 người chịu trách nhiệm cúng giỗ sẽ rước vào nhà thờ họ để khấn chung với cộng đồng Gia Tiên trong những dịp Xuân Tế hay Chạp Tổ và không cúng giỗ riêng nữa
Ngũ Đại
tính trực tiếp từ bản thân người chịu trách nhiệm cúng giỗ
Can ông: khấn là Hiển Cao Tổ Khảo
Can bà: khấn là Hiển Cao Tổ Tỷ
Tứ Đại
tính trực tiếp từ bản thân người chịu trách nhiệm cúng giỗ
Cố ông: khấn là Hiển Tằng Tổ Khảo
Cố bà: khấn là Hiển Tằng Tổ Tỷ
Tam Đại
tính trực tiếp từ bản thân người chịu trách nhiệm cúng giỗ
Ông nội: khấn là Hiển Tổ KhảoBà nội: khấn là Hiển Tổ Tỷ
Nhị Đại
tính trực tiếp từ bản thân người chịu trách nhiệm cúng giỗ
Cha đẻ: khấn là Hiển Khảo
Mẹ đẻ: khấn là Hiển Tỷ
Nếu cha vợ : (trường hợp bên vợ không còn người thừa tự) khấn là Hiển Nhạc Phụ
Mẹ vợ: (trường hợp bên vợ không còn người thừa tự) khấn là Hiển
Nhạc Mẫu
Bác ruột: (anh bố) là Hiển Bá Khảo, còn bác dâu (chị dâu bố) là Hiển Bá Tỷ, chú ruột (em bố) hoặc thím (em dâu bố) thì sửa chữ Bá thành chữ Thúc. Trường hợp cô ruột (chị hoặc em gái bố) thì bỏ các chữ Bá, Thúc đi mà thay chữ Cô vào vị trí đó, các trường hợp trên nếu chết non khi chưa đến "tuổi vị thành niên" đều phải thêm chữ Mãnh đằng trước mà bỏ chữ Hiển và chữ Khảo đi.
Nhất Đại
tính trực tiếp từ bản thân người chịu trách nhiệm cúng giỗ
Nếu anh trai là Bào Huynh, anh cùng bố khác mẹ gọi là: Thân Huynh, anh cùng mẹ khác bố gọi là Thệ Huynh, trường hợp người anh đó chết non khi còn ở "tuổi vị thành niên" thì thêm chữ Mãnh vào trước chữ Huynh. Tương tự nếu người quá cố là em trai thì thay chữ Huynh bằng chữ Đệ, nếu là chị gái đổi thành chữ Tỷ và em gái thì sửa là chữ Muội. Còn trường hợp chị dâu (nếu chưa có con với anh mà ở vậy không tái giá) thì thay chữ Huynh bằng chữ Tẩu và em dâu thì đổi gọi thành Đệ Phụ.
Vợ: là Hiền Thê, chồng là Lương Phu;
Nghịch Cảnh
Nếu con trai không may chết trước cha mẹ khi đã đến tuổi thành niên mà chưa có gia đình (trong trường hợp các em còn nhỏ) thì gọi là Yểu Tử, tương tự con gái là Yểu Nữ.
Ghi chú:
Tất cả những trường hợp chết chưa đến tuổi thành niên (nữ dưới 13 tuổi, nam dưới 16 tuổi) không có cúng giỗ riêng mà đều khấn chung là Thương Vong Tòng Tự.
2. CÁCH GHI TRÊN MỘ CHÍ
Ví dụ: Hàng dọc ở giữa:
Hiển tổ khảo Lê quý công húy Hòa, tự Phúc Chính chi mộ.
Dịch: Mộ ông nội Lê Văn Hòa, tên chữ là Phúc Chính.
Hàng ngang cuối cùng:
Thọ thất thập tuế
Dịch: thọ 70 tuổi
Hàng dọc bên phải:
Tam nguyệt nhị thập tứ nhật kị
Dịch: Kị ngày 24 tháng 3
Hàng dọc bên trái:
Trưởng tôn Lê Văn Học phụng tự
Cách ghi đơn giản bằng Tiếng Việt như sau:
Đời thứ nhất: Đời Can- Can ông ……. Mã hóa D1. Can bà cả:……. D1.1
Sau đó là: Năm sinh:yyyy
Mất: d/m/yyyy
Hết